donderdag 14 maart 2024

Het staat en het vergaat

(гориво няма = geen brandstof)

Er staat hier, in de buurt van waar wij wonen van alles leeg. Dat is misschien niet opwekkend of vrolijk, maar het is wel waar. En het miezerregent hier dus ik ben wel in de stemming voor iets niet opwekkend waars. Er is hier zoveel ruimte dat verlaten huizen, boerderijen en fabrieken niet worden gesloopt en opgeruimd. Ze blijven staan, en vervallen erg langzaam. Vlak voor Targovishte, waar we Bulgaarse les hebben en de oogkliniek is, staat een moderne en enorme glasfabriek. De oude fabriek, die zeker zo enorm was staat er nog gewoon naast. En vervalt langzaam. De fabriek afbreken zou alleen maar geld kosten. En geld is hier schaarser dan ruimte.

We hebben een nieuwe hobby. Het fotograferen van verlaten benzinestations. In Nederland zou een verlaten benzinestation worden gesloopt, de grond zou worden schoongemaakt en er zou iets nieuws worden neergezet. Hier wordt bij sluiting een briefje opgeplakt met "gesloten" en dat is het dan wel. 

Tot nu toe hebben we nog niet veel moeite hoeven te doen voor de nieuwe hobby. In een straal van 10 km rondom Palamartsa hebben we 5 verlaten benzinestations gevonden. Ja, en ik ga ze nog laten zien ook.

Voditsa was ooit een groot tot fors groot dorp. Maar dat was, zoals zoveel dingen hier, flink vroeger. Er is een fabriek voor mineraalwater, dat wel. Maar het drinkwater in het dorp zelf is bruinig. Voditsa's claim to fame is dat er een heuse geldautomaat is. Daar hebben we een tijdje in stille verplettering naar staan kijken. Het benzinestation is al erg lang verlaten. Er hangt een verkiezingsposter van de burgemeester van Popovo, Vesselinov. Maar die is al meer dan 30 jaar burgemeester.


Via het ook bij prachtig weer treurig stemmende dorpje Tsar Asen, we hebben er nog nooit iemand zien (glim)lachen, kom je bij het vrijwel volledig Turks Bulgaarse Krepcha. Mooi dorpje. Er is een  oud rotsklooster, je kunt er naar een vrijwel verdwenen kasteelruïne lopen en er is een verlaten benzinestation.


Het verlaten benzinestation van Opaka heeft als bonus een achtergelaten oogstmachine. Het benzinestation is al buiten werking sinds we hier wonen. En de oogstmachine staat al sinds die tijd bij het tankstation waar nooit meer getankt gaat worden. Waarom staat hij daar? Wie liet hem achter? Waarom heeft niemand hem later opgehaald? Vragen, vragen maar als zo vaak, geen antwoorden.

In Popovo, waar we vlak bij wonen kun je op 4 plekken tanken, en er zijn 2 verlaten benzinestations. In Popovo wonen krap 15.000 mensen.

Deze staat aan de rand van de stad, aan de weg naar Razgrad. 

De mooiste, vind ik dan, staat in de buurt van een grote graanfabriek. Mooi afdakje, twee pompen achter elkaar. Op de deur hangt een briefje waarin de geachte klant wordt uitgelegd dat het station helaas tijdelijk zal zijn gesloten in verband met een verbouwing. Het briefje is in de loop van de jaren al flink geel geworden.

Annet vindt dat ik dit blogje pas had moeten tikken als we klaar waren. Maar daarna zei ze meteen "Maar dan hebben we er misschien wel 42". 



vrijdag 8 maart 2024

De buurt waar we wonen (2)

De vorige keer liet ik de straat waar Annet en ik in wonen zien, ulitsa Pirin (ulitsa betekent straat). Deze keer gaan we iets verder over de geasfalteerde ulitsa Aleko Konstantinov naar het centrum.

De vorige keer tikte ik wat zinnen over twee broers. Ze woonden eerst bij elkaar maar omdat één van de twee vreselijk dronk ging de drinker aan de overkant van de straat wonen. De drinkende broer is verdwenen. Voor het geld dat hij, en andere ouderen kreeg om hout te kopen voor de winter kocht hij drank. De laatste keer dat ik hem zag zag hij er erg slecht uit. Ik denk eigenlijk dat hij dood is. Aan het huis van de andere broer hangt al een paar weken een rood "te koop" bordje. Hij wil er 30.000 lev (15.000 euro) voor hebben. Maar ik denk niet dat iemand dat gaat betalen. Er is geen wc, geen douche en het is verder een enorme zooi.

Wat verder, aan de linkerkant staat de dorpskroeg. Misschien heeft de kroeg een Bulgaarse naam maar de overvloedig aanwezige Engelsen noemen het "The pub". De kroeg is van Miltjo. Miltjo is de vorige, niet onomstreden burgemeester. Sommige Engelsen komen er vaak en drinken zich dan volledig suf. Er wil dan soms een vuistslag vallen. Andere Engelsen gaan er daarom niet naar toe. Ik ben niet Engels en ik heb een bloedhekel aan dronken mensen. De kroeg, waar ook een levensmiddelen winkeltje bij hoort staat te koop. Mocht je een kroeg in Bulgarije willen bezitten, Miltjo wil er 70.000 euro voor hebben. De kroeg staat al heel erg lang te koop.

Tegenover de kroeg staat het gemeentehuis. De benedenverdieping staat leeg. Op de eerste verdieping is het postkantoortje en burgemeester Gosho en ambtenaar Ralitsa hebben er elk een kamer. Verder staat die verdieping leeg. Op de bovenste verdieping is een kantoor van de coöperatie. Ook die verdieping staat verder leeg.

En dan, het plein. Dat heeft geloof ik geen naam. Maar, aan het plein ligt een hele hoop. Links eerst twee gebouwtjes waarvan er 1 elke donderdagavond door de Social Club wordt gebruikt. De Social Club probeert dingen te organiseren voor alle inwoners (Bulgaren en buitenlanders) van het dorp. Dat "voor alle" lukt nog niet zo heel erg. Elke maand komt het bestuur van de club bij elkaar en elke maand blijkt, tot mijn herhaalde verbijstering dat ik penningmeester ben van die club.

In het midden van het grote pand is de winkel van Stefka. De ingang is tevens terras. Al moet dat woord, wanneer je er met Nederlandse ogen naar kijkt wellicht tussen aanhalingstekens staan. 

Naast de winkel van Stefka was vroeger, toen het hier nog communistisch was, een gezamenlijke eetzaal/restaurant. Ook die staat te koop, ik weet niet wat het moet kosten maar je moet erg handig zijn wil je er nog wat van willen maken.

Aan het plein ligt ook de chitalishte Iskra. Een chitalishte is een gemeenschappelijk gebouw met een bibliotheek, uitvoeringszaal en nog wat ruimtes zijn. In de chitalishte, en trouwens ook in het gemeentehuis is momenteel veel onrust. De burgemeester van de hele gemeente Popovo, de al eeuwig regerende Vesselinov heeft na mooie beloftes in de verkiezingstijd de subsidiestroom naar het dorp aangepast. En ook hier is aanpassen een eufemisme voor verminderen. 

Tegenover de Iskra staat een fontein die ooit speciaal is neergezet om Hristo Tonev te eren. Tonev kwam uit Palamartsa, studeerde in de jaren 30 van de vorige eeuw in Berlijn en hij zorgde ervoor dat er in het dorp overal fonteinen kwamen waar mensen water konden halen. Ironisch genoeg, maar niet bepaald onverwacht werkt de fontein die hem eert al heel erg lang niet meer.

Aan het eind van de straat, rechtsachter het paard en wagen op de foto staat wat ooit de bakkerij van het dorp was. Je kunt de, van binnen geheel vervallen bakkerij kopen voor 50.000 euro. Je moet dan wel een nieuwe schoorsteen laten bouwen want op de nu bestaande schoorsteen zit de de ooievaar van het dorp. Nou ja, nu zit die er nog niet maar, net als elk jaar, net wanneer je gaat twijfelen of de ooievaar ooit nog gaat komen zit die er plotseling. En dan klopt alles weer. 

(Het kan zijn dat er wat meer tikfouten dan anders in dit stukje staan. Ik had staaroperatie nummer 1 en ik weet nog niet precies door welk oog ik nu moet kijken)

vrijdag 1 maart 2024

De stuttende stok


Ik kom er niet vaak. Misschien één, twee keer per jaar. En eigenlijk alleen maar als ik wil weten of de steen er nog staat. De steen staat in de punt van een stuk verwilderd land dat als een ongelukkig afgesneden taartpunt in heuvelige landbouwgrond steekt. Helemaal in het begin, toen we hier net woonden liep er nog een tractorweggetje doorheen. Maar de laatste twee jaar is de taartpunt helemaal gaan verwilderen, met onkruid dat in de zomer bijna boven me uitsteekt. En ik ben 1 meter 93. 

Laatst reden we door het dorp Konak. Daar woont bijna niemand meer. Zomers is het water er niet op rantsoen. Er is gewoon helemaal geen water meer. Op een hoek staat een verweerd monumentje. Ik probeerde er al eerder een foto van te maken maar de zon zorgde voor teveel geschitter, of zoiets. Soms is het fijn als het bewolkt is, nu kon ik lezen dat het monumentje voor een Ivan Iliev Kodsjamanov was. Maar een naam alleen maar lezen is al een tijdje niet meer genoeg. Tijdens het zoeken aan de cyrillische kant van het internet kwam ik een excelbestand tegen met ruim 3000 namen. 3000 mensen, verzetsstrijders zou je kunnen zeggen die gedood zijn in wat wij de Tweede Wereldoorlog noemen. Naam, geboortedatum, geboorteplaats, datum van overlijden, plaats van overlijden, rol in het verzet, of er een proces is geweest. Ivan Iliev werd doodgeschoten in een hinderlaag. op straat in Konak, zonder proces. Hij was geen echte partizaan maar een jatak. Ik moest een tijdje verder zoeken maar nu weet ik dat een jatak een helper van partizanen was.

In de taartpunt, hier bij het dorp gebeurt niet veel. Het ene jaar vindt je er een skelet van een hert, of een ree. En het volgende jaar liggen de botten van het skelet wat meer verspreidt. Dat is het wel zo'n beetje. En er staat een steen. In de steen is een uitsparing gemaakt en in de uitsparing is weer een steen gezet met inscriptie. Er staat тук почина марин хр маринов на 50г 16 6 1993, ofwel "Hier stierf Marin Christof Marinov op 50jarige leeftijd 16 6 1993". De steen in de uitsparing wordt gestut, anders valt hij eruit. De verandering dit jaar was dat de stok die stutte was vervangen.

In Nederland liep ik vast ook zo soms langs een steen met tekst. Toch kan ik me niet herinneren dat ik die tekst dan las, of later ging zoeken wat er dan gebeurd was. Misschien doe ik dat hier wel omdat "modern" Bulgarije soms bar onduidelijk en onbegrijpelijk kan zijn. Gerommel met dit, gerommel met dat. En zo'n steen met lastig leesbare tekst, die staat vast. Er is iets gebeurd. Iets dat je kunt achterhalen, iets duidelijks. Iets dat niet steeds iets anders blijkt te zijn. Zoiets. 

Over Marin Marinov was niets te vinden. Helemaal niets. Er waren op het internet wel Marin Marinovs maar die leefden allemaal. Daar heb je niks aan, aan levenden. Ik vroeg het wel eens, hier in het dorp. Maar dat leverde ook niets op. Al kan dat komen omdat we de verleden tijd nog niet echt gehad hebben met Bulgaarse les. 

Toen een paar weken de stok die het stuk steen stutte dat de tekst bevatte een andere was geworden dan ik me kon herinneren van een jaar geleden vroeg ik het maar eens aan Aneta. Die werkt voor de club van gepensioneerden en kent een hoop mensen. Maar zij wilde dan weer weten waarom ik dat eigenlijk wilde weten. Ze begreep mijn nieuwsgierigheid totaal niet. Haar man, die hier geboren is wist het ook al niet. 

Toen deed ik wat ik natuurlijk meteen had moeten doen. Ik vroeg het aan burgemeester Gosho. En die wist het ook niet. Licht verslagen liep ik naar het winkeltje van Stefka, kocht brood en liep terug naar huis. Op de terugweg kwam ik Gosho weer tegen. Hij wees naar een weggetje, daar moest ik naar rechts. En aan het einde van die straat had Marin Marinov gewoond. En in de paar minuten dat ik brood ging kopen had hij achterhaald dat Marin Marinov in 1993, daar waar nu de steen in het hoge onkruid staat een hartaanval had gekregen en was gestorven.

De naam van Ivan Iliev Kodsjamanov op de steen in Konak zal steeds verder wegslijten. Daar kijkt niemand meer naar om. Het monumentje is te veel verweven met wat daarna allemaal gebeurde. De steen van Marin Marinov, daar komt soms nog iemand. Iemand die de stuttende stok vervangt. Misschien kom ik hem of haar ooit wel tegen. En dan kan ik vragen wat Marin daar deed, op die dag in 1993. Al bestaat de kans dat de man of vrouw me dan vraagt waarom ik dat eigenlijk wil weten. Maar misschien kan ik het dan wel uitleggen.




donderdag 22 februari 2024

Geheim!

"Nee nee!" De directeur was er duidelijk in. Heel duidelijk. Ze gingen hier nog geen publiciteit aan geven. Je wist nooit wie er dan op af zou gaan komen. Voor de zekerheid hadden ze ook een camera op laten hangen zodat de politie het in de gaten kon houden. "Nee nee, geen enkele publiciteit!". 

Zo om de zoveel weken of maanden duikt het ding hier weer op, het heuveltje bovenop de heuvel Kalakotch. Al sinds we hier komen lopen we er soms heen, we kijken wat rond, vragen ons af wat het is, waarom het is en waarvoor het is. Daarna lopen we weer terug naar huis. Om hetzelfde een tijd later weer te doen.

Ergens in het vroege voorjaar van 2023 publiceerde het Historisch Museum Popovo op haar Facebookpagina het voornemen om het heuveltje op de heuvel voor eens en voor altijd grondig te gaan bestuderen. Er was iets met een bepaalde techniek maar dat ontging me verder. En het kostte geld. Dus maakten we wat geld over. Tenslotte verbazen we ons al heel lang over dat heuveltje.

In de zomer zag ik er twee auto's staan. En er liepen mannen op het heuveltje. Er gebeurde iets. Al gebeurde er daarna meteen niets meer.

Omdat het maar stil bleef rond de heuvel en we toch Nederlanders zijn wilden we toch wel graag weten wat er nu gebeurd was, op die heuvel (eigenlijk staat daar ook nog "met deels ons geld"). Dus stuurde Annet het museum een berichtje. Heel optimistisch was ik daar niet over. Ik stuur een gemeente met een raar communistisch monument ook wel eens een berichtje en daar hoor ik nooit meer iets over. Maar nu, bijna onmiddellijk, volgde er een uitnodiging om eens langs te komen. Voor uitleg over de resultaten van het onderzoek.

Het gesprek was, als gesprek een beetje moeizaam. Annet en ik kennen weinig Bulgaarse woorden die met archeologisch onderzoek te maken hebben en de directeur van het museum kende weer eens geen Engels. Maar, ondanks die hobbel was het een vriendelijk gesprek waarin de directeur duidelijk maakte dat er in het heuveltje maar liefst 6 graven waren gelokaliseerd. We zagen op een plaatje waar de graven in de heuvel zitten, en iets met allerlei kleurtje waarvan me niet duidelijk was wat het liet zien. Maar, 6 graven, dat is een hoop. Onduidelijk is of het Thracische of Romeinse graven zijn. Daarvoor moet er gegraven worden. En bij dat stukje begon de directeur zwaar te zuchten. Ja, er was een aanvraag gedaan bij het ministerie, maar dat kon wel eens heel lang gaan duren. En dan waren er natuurlijk nog de kosten. Nee, het duurt nog wel even. En tot die tijd houdt men het stil, van die graven. Want anders gaat er weer allerlei raar volk met metaaldetectors aan de slag. Hopend op een schat, die ze dan op zwarte markt willen verkopen.

Ergens in het gesprek liet de directeur ook nog een velletje zien met stippen, heel veel stippen, tientallen. Elke stip bleek een archeologische vondst in de gemeente Popovo te zijn. Steek een schep in de grond en je vindt hier iets. De directeur lachte toen hij mijn "Zoveel? Echt zoveel?" blik zag. Maar er zat in die lach ook iets van "Het is zoveel, zo heel erg veel. Er is niet tegenop te graven".

In heel Bulgarije zijn zo'n 60.000 grafheuvels. Daarvan is 1% onderzocht.

Na het gesprek liet de directeur het museum, waar we al geweest waren, aan ons zien. Hij was blij en enthousiast. Wat weer mooi was om te zien. Van dat bezoek staan nu weer foto's op de Facebook pagina van het museum. Maar daar ga ik natuurlijk niet naar linken. 

Er zijn dus 6 graven gevonden in het heuveltje op de heuvel. Maar dat is dus geheim. En ik ga er vanuit dat iedereen die dit nu leest deze kennis wel zorgvuldig voor zicht houdt. Want anders vertelt nooit meer iemand ons iets.



donderdag 15 februari 2024

"Do you have auro?"

Eerst leek het alsof hij, "Do you have aura?" zei. Net toen ik me af begon te vragen waarom ik, van alle taxichauffeurs in Varna net die ene had getroffen die me ging onderhouden over aura's reden we langs het roma gettho van die stad en ging hij even helemaal los over die bevolkingsgroep. Een moslim wordt in een wijk met allemaal overtuigde pvv'ers met minder achterdocht bekeken dan roma in Bulgarije. Maar dat komt misschien een andere keer nog. Na de roma wijk zei hij het nog een keer, maar nu verstond ik "Do you have auro?". Auro, auro? Oh, hij bedoelde euro! Waarna we genoeglijk scheldend op de toekomstige munt verder reden naar het vliegveld.

Bulgarije krijgt de euro. Nou ja, dat is de bedoeling. Al was het al eerder de bedoeling. Januari 2024 was de oorspronkelijke bedoeling. Nu is het 1 januari 2025 en als het met de inflatie niet zo heel erg lekker gaat wordt het 1 juli 2025. Of weer later als de regering valt. En die kans is er hier er altijd. 

Niemand, maar dan ook niemand die ik wel eens spreek is blij met de komst van de euro. Iedereen begint onmiddellijk over stijgende prijzen. En als ik eerlijk ben ben ik daar zelf ook wel bang voor. Bijna elke keer als wij staan te wachten in een rij van een supermarkt breekt er wel onenigheid uit over het verschil tussen de prijs op de kassabon en de eerder waargenomen prijs op een etiket of kaartje. Ik zie al die kleine Bulgaarse winkeltjes de prijzen nog niet eerlijk omrekenen. 

Maar ja, de economie he? 

De enige lol die ik nu al heb met betrekking tot de euro heb is dat hier best wat zelfbenoemde "vluchtelingen" uit West Europa wonen die een grondige afkeer van de EU (en veel andere dingen) hebben. En die krijgen dan in één van de ultieme "doe waar je zin in hebt" landen te maken met het summum van Europese eenwording. Ha!

Hoewel het dus nog wat onduidelijk is wanneer de euro hier echt wordt ingevoerd is het sinds deze week wel al duidelijk hoe de munt er uit gaat zien.

De 1 euromunt krijgt een afbeelding van Ivan Rilski. Rilski is de nationale heilige van Bulgarije. Er is een werkelijk prachtig klooster dat naar hem genoemd is. Maar dat ligt erg ver weg van hier. Dus dat ken ik alleen van plaatjes.

De 2 euromunt krijgt een afbeelding van Paisiy Hilendarski. Hilendarski was een Bulgaars geestelijke die hier wordt gezien als degene die als eerste het Bulgaarse nationale zelfbewustzijn begon te propageren. Dat nationale bewustzijn heet vazrazhdane en je kunt er uren over praten. Vazrazhdane is ook de naam van een politieke partij die het best valt te omschrijven als extreem rechtse Putin knuffelaars. Het is op dit moment de tweede politieke partij van dit land.

Klein geld krijgt een afbeelding van de ruiter van Madara. Die ruiter is een enorme (23 meter) uitgehakt figuur in rotsen op een anderhalf uur rijden. Busladingen mensen gaan er naar kijken. Je ziet een ruiter die met een lans een leeuw steekt. En er loopt ook nog een hondje achter de ruiter. Ik tikte met opzet "je ziet" want ik heb het beeld twee keer bekeken en ik zie misschien iets dat op een paard lijkt en een hondje maar die leeuw, ik zie het niet. Maar dat kan natuurlijk ook aan de staar liggen.